„Przyznam się panu (…), że już od 40 lat szukam tzw. miejsca w życiu i nie bardzo mogę je znaleźć. Jestem dyletantem pod każdym względem.”(„Sława i chwała”, Jarosław Iwaszkiewicz)
Być może ta mało optymistyczna konkluzja jednego z bohaterów powieści Jarosława Iwaszkiewicza nie bardzo pasuje do wakacyjnego czasu, a jednak prawie w każde lato wracam do jej lektury. Przynosi mi ona bezcenne przeświadczenie, że są gdzieś słowa i myśli w nich zamknięte bliźniaczo podobne do mojego postrzegania świata.
Z czasem coraz głębiej rozumiem jej bohaterów wykorzenionych z rodzinnych siedzib, ziemiańskiej kultury i XIX-wiecznego porządku świata przez zawieruchę wojen i rewolucji, które zmiotły z powierzchni ziemi stary porządek, przynosząc w zamian jedynie chaos i zniszczenie.
Niezachwiana wiara kompozytora Edgara Szyllera w potęgę sztuki na przekór panującemu wokół barbarzyństwu czy elegancja i powściągliwość hrabiego Janusza Myszyńskiego w obliczu najtrudniejszych wyzwań są nie mniej heroiczne niż walka z bronią.
W ich przypadku przekonanie Jarosława Iwaszkiewicza, że figury powieściowe są czasem bardziej dotykalne od postaci rzeczywistych nabierają szczególnego znaczenia.
„Sława i chwała” to bolesna lektura, dowodzi, że przed zawieruchami historii nic nie przynosi ocalenia. Wszystko można stracić w kilka chwil – dom, męża, dzieci, ukochaną kobietę, majątek, pozycję społeczną – i jedyne co zostaje, to pamięć. Tylko w niej można schronić to, co dla nas najważniejsze i najdroższe.
Koniec świata przychodzi niespodziewanie, chociaż ludzie uważni twierdzą, że słychać zapowiadające go pomruki. Kto by sobie jednak zawracał tym głowę, kiedy słońce świeci tak pięknie, a dzień zapowiada się taki obiecujący…
Jarosław Iwaszkiewicz, „Sława i chwała”, różne wydania.
Maja Jaszewska – dziennikarka, animatorka kultury, publikowała m.in. na łamach Tygodnika Powszechnego, Zwierciadła, Sensu, Twojego Stylu, W drodze; ostatnio wydała (z Waldemarem Dudkiem) – „Psychologia mitów greckich: prawda symboli i archetypów” (2013)
Od redakcji: W ramach cyklu „Książka na wakacje” raz w tygodniu w okresie wakacyjnym na naszych stronach pojawią się rekomendacje wybranych lektur.
Ilustracja: Thomas Couture, „Dekadencja Rzymian” (1847), domena publiczna, Musée d’Orsay, Paryż