Festiwal Miłosza prezentuje wiersze z tomu Andreja Chadanowicza „Zabawy fantomowe” w tłumaczeniu Adama Pomorskiego, wydanego przez Wydawnictwo Pogranicze z okazji 10. edycji Festiwalu w 2021 roku.
Noc na przejściu granicznym
pod starym zamkiem
Sam na sam ze swetrem rzuconym pod ścianę
i ze zmarnowanym tu czasem,
sam na sam ze wszystkim, co mi tu pisane,
ze wszystkim, więc już nie sam na sam,
na zewnątrz, bo zamek zamknięty, w opłotku,
dla gwiazdy podniebnej w podziwie
(na zewnątrz w stosunku do tego, co w środku,
więc już nie na zewnątrz właściwie)
nareszcie zmęczony słowami z ulicy
za życia jak gdyby w areszcie,
nareszcie zatrzymam się gdzieś na granicy –
tak późno, że już nie nareszcie.
Zabawy fantomowe
W lecie ostrożnie omijać miejsce, w którym się poślizgnęło i skręciło nogę w lutym.
Bać się własnego wujka dentysty, chociaż od dawna jest na emeryturze.
Żałować, że bibliotekę przeniesiono i nie jest już naprzeciwko naszego wydziału, chociaż wydział przeniesiono i od dawna jest już w budynku szkoły partyjnej.
Nigdy nie śpiewać ulubionej piosenki z filmu, po którym dostało się w pysk na osiedlu wojskowym, blokowisku na przedmieściu Mińska.
Próbować sobie przypomnieć kod przed numerem telefonicznym, żeby zadzwonić do domu, w którym ona od dawna nie mieszka, bo od lat mieszka z tobą.
Zabawy fantomowe. Przychodzi chwila, że się już przed nimi nie ucieknie.
Kiedy spóźniamy się na pociąg podmiejski, który dziś odwołano, a chociaż o tym wiemy, śpieszymy się i tak, ryzykując poślizgnięciem i skręceniem nogi.
Kiedy gadaniem czaruje się bibliotekarkę, która twierdzi, że od pięciu lat nie zwróciliśmy książki, której wcale nie wypożyczaliśmy, a przy tym pokazuje wypisany przez nas rewers.
Kiedy, mając pojechać metrem na blokowisko pod Mińskiem, próbuje się skasować w kasowniku na bilety ulgowe plastikowy żeton i nagle człowieka olśni, że bezpowrotnie wydoroślał.
Kiedy człowiek ukrywa się w starej budce telefonicznej i dzwoni stamtąd z komórki.
Dzwoni do niej.
Z jej komórki.
Andrej Chadanowicz (ur. 1973) – poeta, tłumacz, eseista. W 1995 ukończył studia filologiczne na Białoruskim Uniwersytecie Państwowym. Wykłada historię literatury francuskiej na tej samej uczelni oraz translatologię w Kolegium Białoruskim. Tłumaczy poezję z angielskiego (E. Dickinson, W.B. Yeats, W.H. Auden), polskiego (A. Mickiewicz, C.K. Norwid, K.I. Gałczyński, C. Miłosz, W. Szymborska, Z. Herbert), rosyjskiego (J. Brodski, G. Ajgi), ukraińskiego (J. Andruchowycz, S. Żadan), francuskiego (C. Baudelaire, A. Rimbaud, G. Apollinaire). Autor kilkunastu książek poetyckich. W 2006 roku ukazał się wybór jego wierszy przetłumaczonych na język polski – Święta Nowego Rocku. Wiersze poety były tłumaczone również na angielski, czeski, hiszpański, litewski, niemiecki, słowacki, słoweński i rosyjski. Członek Związku Pisarzy Białorusi i białoruskiego PEN Clubu. W roku 2012 został laureatem Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego dla Młodych Twórców im. Zbigniewa Dominiaka za przekłady poezji polskiej na języki słowiańskie. W 2015 roku otrzymał nagrodę polskiego PEN Clubu. Także w 2015 roku został uhonorowany srebrnym medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis. W 2017 otrzymał nagrodę im. Carlosa Shermana za białoruskie tłumaczenie wierszy Charles’a Baudelaire’a. W 2020 otrzymał nagrodę im. Natallii Arsienniewej za swój ostatni wydany tom poetycki.
*
Andreja Chadanowicza przedstawiać w Polsce, a zwłaszcza w Krakowie nie trzeba. Urodzony w 1973 roku, absolwent i pracownik naukowy Uniwersytetu Białoruskiego w Mińsku (romanista z wykształcenia), przez wiele lat nauczyciel słynnego białoruskiego Liceum, jako autor 10 własnych tomów wierszy od dawna uznawany jest za jednego z najwybitniejszych współczesnych poetów białoruskich, a zarazem – co dla nas, Polaków, istotne – tłumaczy poezji obcojęzycznych. Obok przekładów z angielskiego (Auden, Dickinson, Yeats), francuskiego (Baudelaire, Apollinaire), rosyjskiego i ukraińskiego główne miejsce w jego dorobku zajmują dzieła poezji polskiej. Przełożył Zemstę Fredry, pracuje nad nowym białoruskim przekładem Pana Tadeusza, tłumaczy Norwida, przełożył i wydał całe tomy Gałczyńskiego, Herberta, Leca, Miłosza, Szymborskiej, poetów współczesnych. Jego przekład Murów Kaczmarskiego, wykrzyczany na mrozie z piedestału pomnika Lenina podczas wielotysięcznej wolnościowej demonstracji w Mińsku w 2010 roku, jest dziś powszechnie znanym hymnem młodej białoruskiej opozycji. Jako Prezes Białoruskiego PEN Clubu był w 2011 roku współtwórcą Nagrody im. Jerzego Giedroycia za najlepszą białoruską książkę roku. W Polsce jest członkiem jury Nagrody im. Wisławy Szymborskiej. Oprócz niezależnych nagród białoruskich jest laureatem Jubileuszowej Nagrody Translatorskiej w 90-lecie Polskiego PEN Clubu (2015), w tym też roku polskie Ministerstwo Kultury przyznało mu odznaczenie Gloria Artis.
Wiersze Chadanowicza doczekały się u nas licznych przekładów i edycji – prócz zbiorowych antologii poezji białoruskiej wymienić trzeba jego autorski dwujęzyczny tom Święta Nowego Rocku (Kolegium Europy Wschodniej we Wrocławiu, 2006). Zabawy fantomowe to zbiór 70 utworów, reprezentujących wszystkie okresy twórczości poety, od łotrzykowskiej ironii i gry słów wczesnych wierszy do indywidualnej tonacji w skupieniu i metrycznej zwięzłości ostatniego, przejmującego cyklu liryków z przełomu lat 2020 i 2021. Tym głosem w złych czasach przemawia uparta białoruska wolność – zadzierzysta, dalekowzroczna i otwarta na świat.
Adam Pomorski
Fundacja Liberté! zaprasza na Igrzyska Wolności w Łodzi w dniach 10 – 12.09.2021.
Dowiedz się więcej na stronie: https://igrzyskawolnosci.pl/
Partnerami strategicznymi wydarzenia są: Łódź oraz Łódzkie Centrum Wydarzeń.