Jean Gol był przykładem polityka związanego z szeroko pojętym ruchem liberalnym, dla którego zasadniczą siłą napędową był jednak regionalizm. Jego poglądy przeszły co najmniej dwie istotne ewolucje, a wejście do życia politycznego zbiegło z głębokim przekształceniem logiki funkcjonowania belgijskiej sceny politycznej. Wraz ze słabnięciem poczucia jedności kraju, rozłupaniem tradycyjnych partii na dwie lub trzy odrębne struktury (oddzielne dla Flandrii, Walonii i niekiedy także dla miasta Brukseli) i pojawieniem się nowych partii regionalnych o niekiedy separatystycznych zapędach, pojawiła się przestrzeń dla nowego sposobu funkcjonowania. W to miejsce wchodził Gol, polityk raczej waloński niż belgijski, którego droga do umiarkowanego liberalizmu prowadziła przez etap marksistowski i nacjonalistyczny.
Jean Gol urodził się w lutym 1942 r. w podlondyńskim Hammersmith. Jak nie trudno odgadnąć przyszedł na świat w realiach wymuszonej na jego rodzinie przez II wojnę światową emigracji. Pochodził z rodziny żydowskiej o polsko-litewskich korzeniach. Z Litwy pochodzili przodkowie urodzonej już w Belgii, w Liège, matki. Ojciec – Stanisław Gol – urodził się natomiast w 1908 r. w Warszawie, więc pierwszą emigrację miał już wcześniej za sobą. Rodzice ukończyli w Liège studia medyczne i cieszyli dobrą pozycją społeczną w mieście. Wraz z nastaniem niemieckiej okupacji nazistowskiej, wiosną 1940 r., uciekli do Wielkiej Brytanii przez Francję, Algierię, Maroko i Portugalię. Stanisław Gol zaciągnął się do emigracyjnych sił zbrojnych Belgii. Tragiczny los spotkał natomiast rodziców matki, którzy pozostali w Liège – w 1944 r. zostali zamordowani po deportacji do Auschwitz.
Rodzina dość szybko po wyzwoleniu wróciła w rodzinne strony, wobec czego Jean Gol cała ścieżkę edukacji, w tym także studia prawnicze, mógł przebyć w rodzinnym mieście matki. W latach 60. głównie studiował i angażował się w życie naukowe, był pracownikiem Narodowego Instytutu Badań Naukowych, przygotował i obronił doktorat w 1969 r., pracował jako adwokat specjalizujący się w międzynarodowym prawie handlowym oraz asystował profesorowi François Perinowi, który w połowie dekady wciągnął go także w politykę.
Pod wpływem Perina, Gol zaczynał w zasadzie na skrajnej lewicy. Miał już na koncie działalność w socjalistycznej organizacji studenckiej i deklarował się jako marksista. Jednak założona m.in. przez Perina w 1965 r. Walońska Partia Robotników (PWT) – niezależnie od utrzymywania związków z IV międzynarodówką trockistowską – była także partią regionalną. Dość szybko stało się jasne, że polityczne cele Perina i Gola orientują się głównie na problematykę poszerzania autonomii walońskiej, zaś radykalna formuła partii jest raczej otoczką wykorzystywaną jako narzędzie dla stawiania radykalnych postulatów przemiany ustrojowej Belgii.
Utrzymywanie wspólnoty politycznej z trockistami szybko okazało się więc bezcelowe i obaj politycy wyszli z PWT, aby założyć po prostu Partię Walońską (PW). Pod wpływem poruszenia związanego ze skandalem wokół usunięcia z Uniwersytetu Katolickiego w Louvain studentów francuskojęzycznych PW przekształciła się w większy ruch Zgromadzenie Walońskie (RW) i stała znaczącą siłą polityczną w Walonii. Gol został więc z list RW wybrany po raz pierwszy w 1968 r. do parlamentu jako poseł z rodzimego Liège. W tym okresie Gol deklarował się parokrotnie jako zwolennik idei rattachisme’u. Upraszczając, idea ta – głoszona przez jedną z frakcji RW – postulowała wsparcie idei ogłoszenia niepodległości przez Flandrię, aby następnie Walonia mogła ogłosić włączenie prowincji w skład Francji. Cały proces miałby zostać oparty o demokratyczne procedury i uzależniony od pomyślnego wyniku odpowiednich referendów. François Perin pozostał zwolennikiem tej koncepcji do końca życia, wobec czego jego drogi z Jeanem Golem się jednak rozeszły.
Gol postanowił w latach 70. przejść ze swoimi ideami walońskiej autonomii w ramach zreformowanego federalizmu belgijskiego bliżej centrum sceny politycznej. Kierowana przez niego frakcja RW nawiązała współpracę z walońską częścią belgijskiej partii liberalnej PLP, aby w 1976 r. dokonać fuzji obu ugrupowań i powołać Partię Reformatorsko-Liberalną (jej skrót – PRL – w Polsce kojarzy się zgoła inaczej i niezbyt korzystnie), której Gol przewodniczył dwukrotnie – w latach 1979-81 oraz ponownie w latach 90.
Zarówno RW, jak i PRL często wchodziły w skład koalicji rządowych. Gol pełnił w efekcie takie funkcje jak sekretarza stanu w resorcie gospodarki regionalnej Walonii, ministra sprawiedliwości, w końcu od 1981 r. wicepremiera Belgii. W okresie swojej kariery rządowej PRL Gola odegrała znaczącą rolę w procesie głębokich reform ustrojowych i zaprowadzenia ładu federalnego. Wszystkie regiony/wspólnoty Belgii otrzymały swoje autonomiczne instytucje parlamentarne i egzekutywę. Nawet jeśli dzisiaj Belgia nadal skrzypi i co rusz pruje się w szwach, niewątpliwie reformy z lat 80. dały jej szansę przetrwania po dzień dzisiejszy.
Jako minister i lider partii liberalnej Gol angażował się także w politykę gospodarczą, orędując na rzecz naprawy stanu finansów publicznych. Choć deklarował się na tym etapie swojej politycznej kariery jako socjalliberał, to jednak przewodził partii PRL w kierunku raczej liberalno-konserwatywnym, zwłaszcza angażując się osobiście w projekty ustaw spod znaku „law and order” (np. powołanie specjalnych sił antyterrorystycznych) oraz w dość kontrowersyjne projekty ustaw regulujących imigrację. Ubiegał się m.in. o powołanie oficjalnie sankcjonowanej „rady muzułmanów Belgii”, która byłaby uprawniona do reprezentowania wyznawców islamu w relacjach z państwem, zaś państwu układ ten dawałby narzędzia kontroli w środowiskach muzułmanów, wspierania umiarkowanego nurtu islamu i podstaw do zdecydowanego tłumienia wszelkich przejawów ekstremizmu. Walońska partia liberalna niewątpliwie należała do pierwszych spośród partii liberalnych zachodniej Europy, które temat imigracji wypisały na swoich sztandarach, ale po to, aby zająć w tej debacie raczej zachowawcze stanowisko.
Jean Gol zmarł nagle w 1995 r., w bardzo młodym wieku, z powodu udaru mózgu. Założona przez niego partia pozostała stale otwarta na współpracę z nowymi środowiskami walońskiego regionalizmu i po zmianie nazwy na Ruch Reformatorski (MR) jest czołową siłą polityczną w Walonii. Imieniem Jeana Gola nazwano instytut.
—
Fundacja Liberté! zaprasza na Igrzyska Wolności 2023 „Punkt zwrotny”! 15-17.09.2023, EC1 w Łodzi. Partnerami strategicznymi wydarzenia są: Miasto Łódź oraz Łódzkie Centrum Wydarzeń. Więcej informacji na: https://igrzyskawolnosci.pl/
