Droga liderko, drogi liderze, mam nadzieję, że czerwcowe długie dni dały ci więcej przestrzeni na czerpanie inspiracji do przemyśleń nad twoimi stylami komunikacji. W majowym numerze zachęcałam cię do aktywnego przyglądania się sobie samemu w sytuacjach komunikacyjnie trudnych. Do dostrzeżenia tego, który typ osobowości jest u ciebie przeważający, jakie zachowania twojego rozmówcy działają na ciebie pozytywnie, a jakie negatywnie. W kolejnym kroku ustalimy, jak ty jako przywódca, radzisz sobie z komunikacją z osobami, u których dany typ osobowości jest przeważający. Zgodnie z obietnicą, w czerwcowym numerze będziemy ten wątek rozwijać i przyglądniemy się kanałom komunikacyjnym – kolejnej odsłonie perspektywy PCM w matrycy z niezwykle ciekawą teorią analizy transakcyjnej.
PCM (Process Communication Model®) to innowacyjny model, który pozwala zrozumieć głębię struktury osobowości. Zgodnie z nim, każda osoba reprezentuje unikalną kombinację sześciu typów osobowości, które mają różne potrzeby, są motywowane przez różne rzeczy i z różnych powodów wchodzą w konflikty i warunki stresowe. Znajomość własnej „budowy osobowości” pozwoli ci zrozumieć siebie i swoje potrzeby, a także zrozumieć, co doprowadza cię do stresu i jak zapobiegać tym stanom. Zrozumiesz, dlaczego popadasz w konflikty z niektórymi ludźmi i gdy jakiś się pojawi, znajdziesz konstruktywne rozwiązanie. Dlaczego warto zgłębić ten temat? Ponieważ jest to jedyna metodologia na świecie, która łączy analizę behawioralną i typologię osobowości wraz z adaptacyjnymi technikami komunikacji.
Korzyści płynące ze zrozumienia i korzystania z Process Communication Model (PCM) są liczne. Oto kilka głównych:
1. Lepsze zrozumienie siebie: PCM pomaga ci jako przywódcy, zrozumieć twoje własne preferencje, style komunikacji i motywacje. Dzięki temu możesz lepiej zarządzać swoimi emocjami, reakcjami i relacjami.
2. Skuteczniejsza komunikacja interpersonalna: poznanie typów osobowości i preferowanych kanałów komunikacyjnych innych osób umożliwia bardziej efektywną komunikację. Jako skuteczny przywódca możesz bardziej świadomie dostosować twój sposób komunikacji, aby lepiej zrozumieć i być zrozumianym przez innych.
3. Lepsze zarządzanie zespołem: PCM może pomóc zrozumieć różnorodność osobowości w grupie i dostosować swoje podejście, aby lepiej motywować i wspierać każdego członka zespołu.
4. Redukcja konfliktów: zrozumienie różnic osobowościowych między ludźmi może zmniejszyć ryzyko konfliktów poprzez eliminację nieporozumień i ułatwienie komunikacji.
5. Lepsze prowadzenie negocjacji: w sytuacjach negocjacyjnych zrozumienie motywacji i preferencji drugiej strony może pomóc w znalezieniu rozwiązania, które zaspokoi potrzeby obu stron.
6. Rozwój osobisty i zawodowy: uczestnictwo w szkoleniach z zakresu PCM może prowadzić do rozwoju osobistego i zawodowego poprzez poprawę umiejętności komunikacyjnych, zarządzania emocjami i budowania relacji.
7. Zwiększenie efektywności w pracy: poprzez dostosowanie komunikacji do preferencji osobowościowych innych osób, pracownicy mogą pracować bardziej efektywnie, współpracować lepiej i osiągać lepsze wyniki.
Jednakże, aby być skutecznym w komunikacji z osobami o innych typach osobowości, ważne jest dostosowanie się do ich preferencji komunikacyjnych i potrzeb. Warto pracować nad umiejętnościami komunikacyjnymi, które pozwalają na elastyczne dostosowywanie się do różnych stylów osobowości, co może przynieść lepsze rezultaty w relacjach międzyludzkich.
W Process Communication Model (PCM) każdy z sześciu typów osobowości ma swoje unikalne cechy i preferencje komunikacyjne. Nie można jednoznacznie stwierdzić, który z tych typów jest najłatwiejszy do skutecznej komunikacji, ponieważ to zależy od kontekstu i sytuacji. Jednakże, niektóre typy osobowości mogą być bardziej intuicyjne lub łatwiejsze do zrozumienia dla niektórych osób.
Dwie osoby, które mają zbliżony do siebie układ dominujących typów osobowości, mogą często komunikować się ze sobą bardziej naturalnie i efektywnie, ponieważ rozumieją siebie nawzajem lepiej. Na przykład, dla Działacza (osoby o silnym typie osobowości Działacz) może być łatwiej komunikować się z innymi Działaczami, ponieważ mają podobne priorytety i preferencje komunikacyjne.
Czyżby były wyjątki od tak gładkiej wizji komunikacji dwóch zbliżonych do siebie typów osobowości? Otóż tak! Tutaj wchodzimy w matrycowy układ typów osobowości PCM i zasad komunikacji z analizy transakcyjnej. Kilka dni temu rozkładałam z moim rozmówcą na czynniki pierwsze sytuację bardzo dla niego trudną komunikacyjnie, niemalże niezrozumiałą w perspektywie jednowymiarowej analizy powyżej wspomnianych matryc typów osobowości PCM. Mój rozmówca był zaskoczony faktem, że analiza problemu na tej jednej płaszczyźnie nie daje odpowiedzi na pytanie, co w tej komunikacji nie działania. Racjonalizował zachowanie drugiej strony swoją perspektywą i swoim doświadczeniem. W ferworze szukania odpowiedzi, w tej ważkiej dla niego sprawie, nie zauważył, że nie ma szans na udaną komunikację, ponieważ druga strona nie jest w tym samym kanale komunikacyjnym. Pojawia się ważny wniosek z tej rozmowy – dostrzeżenie tego samemu jest bardzo trudne, bo zazwyczaj dzieje się w sytuacjach wysokiego stresu.
Jak najprościej rozpoznać kanały komunikacji, po których krążymy z naszym rozmówcą? Dlaczego czasami tak trudno nam dostrzec, że jesteśmy w zupełnie innym kanale komunikacyjnym? Pierwsza kwestia, poznaj je. Jeśli masz takie wyzwanie, radzę, abyś skorzystał z opinii zaufanej osoby trzeciej, która ma dużo większą szansę dostrzeżenia całości sytuacji bez obciążenia kliszami stresu, które ty masz w tej danej sytuacji.
Właśnie tu z pomocą przychodzi analiza transakcyjna (AT) – teoria osobowości i system terapeutyczny opracowany przez Erica Berne’a w latach 50. i 60. XX wieku. W analizie transakcyjnej istnieją trzy główne koncepcje, które odnoszą się do zasad komunikacji:
1. Stany Ja: Berne opisał trzy stany Ja, które odnoszą się do sposobu, w jaki ludzie myślą, czują i zachowują się w określonych sytuacjach. Są to Stan Ja Rodzicielski, Stan Ja Dziecięcy i Stan Ja Dorosły. Komunikacja może być efektywna, gdy ludzie rozmawiają z poziomu Stanu Ja Dorosłego, który jest racjonalny, logiczny i odpowiedzialny.
2. Transakcje: to podstawowa jednostka komunikacji w analizie transakcyjnej. Są to wzajemne wymiany komunikacyjne między ludźmi, które można opisać jako przejścia między stanami Ja. Transakcje mogą być komplementarne, kiedy odpowiadający reaguje na inicjatywę lub równorzędne, kiedy obie strony reagują w tym samym stanie Ja.
3. Gry: to ukryte wzorce komunikacji, w których uczestnicy celowo lub nieświadomie wywołują napięcie, by uzyskać określone reakcje od innych. Gry są nieproduktywne i prowadzą do konfliktów. Analiza transakcyjna stawia sobie za zadanie zidentyfikowanie i przerwanie tych wzorców.
Stany i kanały komunikacyjne:
- Ja mam rację – ty masz rację – komunikacja odbywa się na poziomie Stanu Ja dorosłego;
- Ja mam rację – ty nie masz racji – komunikacja odbywa się z poziomu Stanu Ja Dorosły do Stanu Ty Dziecko;
- Ty masz rację – ja nie mam racji – Stan Ja Dziecko komunikuje się ze Stanem Ja Dorosły.
Przykład reakcji na jedną i tą samą sytuację w tych trzech różnych Stanach wzorców komunikacji jest bardzo różny i niesie ze sobą odmienne konsekwencje.
Przeanalizujmy sytuację firmowej imprezy integracyjnej. Zamawiamy usługę oprowadzania po winnicy na terenie otwartym i nie kupujemy dodatkowej opcji zwiedzania zabytkowych piwnic, bo uznajemy to za dodatkowy, niepotrzebny koszt. W dniu imprezy następuje załamanie pogody. A my komunikujemy do naszego podwykonawcy:
| — | Stan Ja Dorosły | Stan Ja Dziecko | Stan Ja Rodzic |
| Stan Ja Dorosły | Rozumiemy, że zaistniała sytuacja jest od nas niezależna. Przenieśmy rozmowę o winach do restauracji, która znajduje się obok winnicy. Zachowajmy elastyczność i wspólnie znajdźmy rozwiązania, żeby mimo wszystko dobrze wykorzystać ten dzień | — | — |
| Stan Ja Rodzic | — | Jesteście nieprofesjonalni, każdy sensowny organizator powinien przewidzieć taką sytuację i namówić nas na kupno opcji dodatkowej. Jesteście beznadziejni. Nic nie potraficie zorganizować. Na szczęście ja uratuję sytuację i zarządzam przeniesienie się z waszą prelekcją do restauracji obok. Gdyby nie ja, wszystko by przepadło | — |
| Stan Ja Dziecko | — | — | Ależ jesteśmy nieogarnięci, przecież proponowaliście nam Państwo opcję back up, a my się na nią nie zdecydowaliśmy. Nie potrafimy nawet zorganizować imprezy integracyjnej. Proszę nas uratować i zaproponować alternatywę. Państwo z pewnością zrobicie to najlepiej |
Polecam ci doskonalenie u siebie komunikacji z poziomu Stanu Ja Dorosłego, rozwijaniu świadomości transakcji komunikacyjnych, w których bierzecie udział, a szczególnie polecam posiąść sztukę unikania angażowania się w gry komunikacyjne tam, gdzie działa to na nas destrukcyjnie i wzmacnia konflikt.
Rozwiązanie naszych wyzwań komunikacyjnych, które mamy jako liderzy, leży w świadomości własnego dominującego stanu „ego” i umiejętności dostosowania swojego kanału komunikacji do potrzeb sytuacji w jakiej działamy. Koszty komunikowania się ze Stanu Ja Rodzic, to rozpadające się zespoły, rotacja pracowników, brak brania odpowiedzialności za wyznaczone zadania i inne podobne problemy dużego kalibru. Zysk komunikowania się ze Stanu Ja Dorosły to efektywność pracy, alokowanie sił i energii podczas sytuacji kryzysowych na budowaniu rozwiązania, a nie szukaniu winnych wszędzie poza sobą i w efekcie stabilniejsze w skutkach rozwiązania kryzysowych sytuacji. Polecam ci wstawić do powyżej matrycy opis dowolnej sytuacji, w której miałeś poczucie wyzwań komunikacyjnych i zobaczyć, w jakim stanie byłeś ty i w jakim stanie był twój rozmówca. Zastanów się, jaki typ osobowości jest twoim typem przeważającym i z kim podczas tej sytuacji miałeś do czynienia.
W mojej pracy często współpracuję z zespołami managementu w kryzysie lub wyzwaniu przechodzenia przez duże zmiany. Managementu, który z „jakiegoś” powodu nie działa ze sobą dobrze. W większości przypadków odpowiedź na zbudowanie dla danej organizacji taktyk współpracy managementu znajduje się w tej matrycy komunikacji – stworzonej z założeń dla komunikacji, którą mamy w analizie transakcyjnej i z założeń typów osobowości według PCM, którą miałam przyjemność podzielić się z tobą w dwóch ostatnich artykułach.
