W czerwcu łódzki sąd rejonowy skazał nieprawomocnie drukarza, który odmówił wydrukowania ulotek organizacji LGBT. Powodem decyzji drukarza była jego niechęć do osób homoseksualnych. Wyrok został wydany w trybie nakazowym, a więc nie na rozprawie i zgodnie z informacjami pojawiającymi się w mediach został zaskarżony, a więc za jakiś czas czeka nas rozprawa w tej sprawie przed sądem pierwszej instancji. Sprawa wzbudziła spore emocje i wywołała wiele komentarzy – zarówno ze strony organizacji LGBT, jak i organów publicznych takich jak Ministerstwo Sprawiedliwości (krytyka wyroku sądu) czy Rzecznik Praw Obywatelskich (obrona decyzji sędziego i krytyka zachowania drukarza).
Nie zamierzam oceniać wyroku sądu, ani podstawy prawnej ukarania drukarza – zobaczymy jaki wyrok zapadnie przed sądem pierwszej instancji. Niemniej jednak uważam, że jeśli w Polsce istnieją przepisy pozwalające karać prywatnych przedsiębiorców za odmowę sprzedaży towarów czy świadczenia usług z dowolnego powodu, to są to przepisy szkodliwe, nadmiernie ograniczające naszą wolność. W tekście tym odnoszę się też do stanowisk różnych stron sporu.
Na początek warto sobie odpowiedzieć na kilka pytań.
- Czy gdyby Rzecznik Praw Obywatelskich Adama Bodnar po zakończeniu kadencji założył drukarnie to musiałby drukować ulotki informujące o przestrzeganiu praw człowieka w Korei Północnej zamówione przez ambasadę tego kraju?
- Czy drukarz związany ze środowiskiem LGBT musi wydrukować ulotki informujące, że homoseksualizm jest chorobą, którą należy leczyć, jeśli zamówi je organizacja krytykująca homoseksualizm i głosi takie poglądy?
- Czy gdybym założył drukarnię musiałbym drukować ulotki zapraszające na marsz ONR gdybym dostał takie zlecenie, pomimo tego, że brzydzę się działaniami tej skrajnie nacjonalistycznej organizacji?
Przyjmując logikę Rzecznika Praw Obywatelskich i organizacji LGBT na wszystkie te pytania należy odpowiedzieć twierdząco. Odmowa każdego z tych działań byłaby w ich rozumieniu dyskryminacją. A więc chcieliby żeby prywatni przedsiębiorcy (np. właściciel drukarni) byli zmuszeni do udziału w promocji kłamstwa czy poglądów, z którymi się nie zgadzają. To prosta droga do ograniczenia wielu osobom wolności w podejmowaniu decyzji i dalszego osłabiania realnej swobody prowadzenia działalności gospodarczej.
Osobiście uważam, że odmowa druku ulotek organizacji LGBT to prostactwo i głupota. Z prymitywnymi zachowaniami walczmy jednak poprzez ich publiczne piętnowanie i ostracyzm, a nie przymusem prawnym czy ustawami, które rzekomo promują równość, ograniczając jednocześnie wolność. Są inne formy nacisku na przedsiębiorców, którzy odmawiają świadczenia usług czy sprzedaży towarów wybranym klientom. Przede wszystkim można stosować bojkoty konsumenckie. W dobie mediów społecznościowych ich skuteczność może być duża. Można też jawnie wspierać konkurencję, która problemów z realizacją dowolnych zleceń nie robi. Bycie otwartym na wszystkich klientów może być pozytywnym wyróżnikiem dla części sklepów czy punków usługowych. W ostatnich latach wielokrotnie mieliśmy do czynienia ze zorganizowanymi akcjami i bojkotami, a część z nich odniosła sukces i doprowadziła do zmiany postępowania przedsiębiorcy.
W całej tej sytuacji oburzające jest też zachowanie Ministra Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry. Sposób w jaki on i podlegająca mu instytucja wypowiadają się o całej sprawie słusznie jest odbierany jako próba nacisku na sąd. Z.Ziobro jako Prokurator Generalny (co umożliwia mu ingerencję w każde śledztwo) i Minister Sprawiedliwości (sprawuje nadzór administracyjny nad sądami) powinien zachowywać w tej i innych sprawach bardzo dużą powściągliwość. W demokratycznym państwie prawnym naciski władzy ustawodawczej i wykonawczej na władzę sądowniczą są bowiem rzeczą szkodliwą i psują system rządów prawa. Dlatego społeczne oburzenie powinno być nakierowane nie tylko na drukarza, ale też na Ministra Sprawiedliwości w rządzie PiS naciskającego na sędziów.
Nie podoba mi się postawa drukarza. Gdybym mieszkał w Łodzi nigdy nie skorzystałbym z jego usług. I namawiam do tego wszystkich, którym również nie podobają się tego typu prostackie zachowania. Ale głupie postępowanie jakiejś, trwającej w nienawiści do innych grupy osób, nie powinno być powodem do ograniczania wolności wszystkim. Warto przypomnieć słowa Miltona Friedmana, który powiedział: „Społeczeństwo, które przedkłada równość nad wolność, nie ma ani jednego, ani drugiego. Społeczeństwo, które przedkłada wolność nad równość, będzie się szczyciło i jednym, i drugim”. Więcej wolności i społecznej mobilizacji to najlepsza droga, aby promować równościowe postawy i piętnować tych, którzy z wolności korzystają w sposób, który nam się nie podoba. Bądźmy też realistami – nie zmusimy wszystkich by byli przyzwoitymi ludźmi. Nawet jeśli drukarz z Łodzi zostanie prawomocnie skazany.
