Umowa DCFTA pomiędzy UE, a Ukrainą – czego można się spodziewać

27 czerwca 2014 Petro Poroszenko, nowy prezydent Ukrainy, podpisał gospodarczą część umowy stowarzyszeniowej z UE; część polityczna tej umowy została podpisana w marcu 2014. Tego samego dnia również Gruzja i Mołdawia podpisały umowy stowarzyszeniowe z UE.Trzy z sześciu państw Partnerstwa Wschodniego oraz UE zobowiązały się zatem do rozszerzenia i pogłębienia swojej współpracy politycznej oraz integracji gospodarczej.

Z perspektywy ekonomicznej umowy stowarzyszeniowe to umowy o wolnym handlu (FTA), zakładające liberalizację bilateralnych stosunków handlowych oraz harmonizację ustawodawstwa z dziedziny handlu i regulacji sektorowych z acquis UE. Co więcej, oczekuje się też, że podpisanie tych umów doprowadzi do wzrostu inwestycji oraz rozwoju gospodarczego w krajach Partnerstwa Wschodniego. Wprowadzenie w życie owych umów oznacza pojawienie się nowych możliwości, ale również nowych wyzwań dla firm, gospodarstw domowych oraz dla samych państw. W niniejszym tekście skoncentrujemy się na konsekwencjach, jakie podpisanie umowy o „pogłębionej i kompleksowej strefie wolnego handlu” (DCFTA) będzie miało dla Ukrainy.

W przypadku firm konsekwencje te będą wielotorowe. Pierwszy aspekt to zniesienie bądź znaczne ograniczenie ceł na towary importowane z Ukrainy, co zgodnie z oczekiwaniami powinno przynieść szybkie i łatwe do dostrzeżenia korzyści ekonomiczne. Wedle szacunków Instytutu Analiz Ekonomicznych i Doradztwa Politycznego w Kijowie (IER) wzajemne zniesienie ceł na towary importowane przez Ukrainę oraz UE przyniosłoby w długofalowej perspektywie wzrost dobrobytu o 4,6 %ⁱ.

Wynikająca z tej umowy asymetria, jak również decyzja UE o wprowadzeniu jednostronnych preferencji handlowych dla Ukrainy, stwarza pozytywne bodźce dla przedsiębiorstw ukraińskich, co doprowadzić powinno do zwiększenia eksportu do krajów UE. Pod koniec kwietnia 2014 na okres 6 miesięcy bądź do chwili wejścia w życie DCFTA (w zależności od tego, co nastąpi pierwsze) wprowadzone zostały jednostronne preferencje handlowe, stanowiące odpowiednik warunków, do przestrzegania których zobowiązała się UE przez okres pierwszego roku obowiązywania DCFTA. Wstępne doniesienia na temat działań podjętych przez przedsiębiorstwa sugerują, że preferencje te mogą faktycznie pobudzić wzrost produkcji przemysłowej oraz eksportu. Z całą pewnością pierwszymi beneficjentami zostaną te firmy, który już teraz eksportują towary do UE – ponad jedna czwarta towarów eksportowanych przez Ukrainę w 2013 roku została sprzedana właśnie w UE. Spodziewać można się jednak, że również inne firmy pójdą ich śladem.

Jeszcze ważniejsze są konsekwencje drugiego rodzaju, stanowią one jednak zarazem większe wyzwanie; uznać można je też za bardziej obiecujące. Mowa o harmonizacji ustawodawstwa. Wedle Kataryny Wolczukⁱⁱ za sprawą DCFTA Ukraina uwzględni w swoim ustawodawstwie 80-90% acquis UE związanego z handlem. Jest to niewątpliwie trudne wyzwanie, szczególnie w sferze bezpieczeństwa produktów spożywczych oraz ochrony środowiska.

Nie należy jednak przesadzać w przedstawianiu trudności tego zadania. Ukraina zaczęła stopniowo dopasowywać swoje ustawodawstwo handlowe do norm i praktyk obowiązujących w UE co najmniej dziesięć lat temu, proces ten nabrał zaś jeszcze szybszego tempa po tym, gdy w 2008 roku kraj ten dołączył do Światowej Organizacji Handlu (WTO). Na przykład, ukraiński minister ds. polityki rolnej poinformował, że do listopada 2013 r. Ukraina uwzględniła już w swoim prawodawstwie ponad dwie trzecie standardów UE dla rolnictwa oraz 40% standardów z zakresu przemysłu spożywczego.ⁱⁱⁱ

Zgodnie z oczekiwaniami harmonizacja z ustawodawstwem UE przynieść powinna korzyści nie tylko w postaci dostępu do rynku UE, ale również w postaci dostępu do rynków innych krajów oraz dzięki poprawieniu klimatu biznesowego i inwestycyjnego na Ukrainie. Zmiany regulacji w sferze zamówień publicznych oraz pomocy państwowej mają na celu poprawę efektywności finansów publicznych, co przyniesie pozytywne konsekwencje dla wszystkich uczestników rynku.Wedle szacunków IER^iv zredukowanie barier administracyjnych na granicy o zaledwie 2,5% mogłoby podwoić bądź nawet potroić wzrost dobrobytu osiągniętego dzięki wprowadzeniu FTA.

Zgodnie z oczekiwaniami w przypadku gospodarstw domowych umowa stowarzyszeniowa przynieść powinna wyższe dochody oraz dobrobyt, większą różnorodność towarów oraz usług do wyboru, bezpieczniejsze produkty spożywcze oraz mniej zanieczyszczone środowisko. Wzrost dochodów nie rozłoży się jednak równomiernie. Rodziny wykwalifikowanych pracowników zyskają więcej w porównaniu do rodzin pracowników niewykwalifikowanych, rodziny mieszkające w miastach zyskają zaś więcej od tych mieszkających na wsi. Spodziewać należy się też, że w przypadku gospodarstw domowych o niekorzystnej sytuacji finansowej, dla których głównym źródłem utrzymania jest pomoc społeczna, korzyści będą najmniejsze. Co więcej, szacuje się, że przemiany gospodarcze powiązane z wprowadzaniem DCFTA skutkować będą zmianami w strukturze zatrudnienia, szczególnie wśród pracowników niewykwalifikowanych^v. Udzielenie wsparcia w poszukiwaniu pracy oraz w przekwalifikowaniu się może stać się ważnym zadaniem dla państwa w ciągu pierwszych lat od wprowadzenia w życie DCFTA.

Na zakończenie warto wspomnieć, że dla państwa wdrożenie umowy stowarzyszeniowej oznacza wytężoną pracę, jako że w ustawodawstwie ukraińskim uwzględnionych będzie musiało zostać ponad 300 dyrektyw i regulacji UE, które następnie będą musiały zostać wprowadzone w życie. Spodziewać należy się, że państwo wspierane będzie w swoich wysiłkach przez UE za pośrednictwem pomocy finansowej oraz technicznej. W przypadku państwa korzyści obejmować będą wyższe wpływy oraz wydajniejszy system wydatków.

Podsumowując, zgodnie z oczekiwaniami DCFTA jako integralna część umowy stowarzyszeniowej przynieść powinna ważne długofalowe korzyści dla ukraińskich przedsiębiorstw, gospodarstw domowych oraz dla samego państwa. Pojawią się też niewątpliwie wyzwania związane przede wszystkim z koniecznością harmonizacji prawodawstwa, ale również ze wzmożoną konkurencją oraz z zawirowaniami na rynku pracy. Co więcej, spodziewać można się dalszych trudności w prowadzeniu handlu z Rosją.
Za główne wyzwanie uważam jednak nie wyżej wymienione czynniki, ale raczej nadmiernie wygórowane oczekiwania. Wszystkie wyżej omówione kwestie stanowią rzeczywiste problemy, istnieją jednak sposoby, na jakie można starać się im przeciwdziałać. Nazbyt wygórowane oczekiwania prowadzić mogą jednak do rozczarowań, z którymi o wiele trudniej jest walczyć. Zachowajmy zatem trzeźwość umysłu i postarajmy się, aby rezultaty przewyższyły nasze oczekiwania, a nie vice versa.