W myśli socjologicznej wyróżnia się przeważnie trzy klasy społeczne: wyższą, średnią i robotniczą. Podział ten wywodzi się z jeszcze z tradycji marksistowskiej oraz weberowskiej. Jednak wydaje się, że w gwałtownie zmieniającym się społeczeństwie, granice klas społecznych są coraz bardziej rozmyte. Amerykański socjolog Robert Nisbet, w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia, wysunął tezę „śmierci klas”. Zarzucił on, jak podaje Henryk Domański „przestarzałość pojęciu klasy społecznej i brak adekwatności, przestało ono bowiem identyfikować zwarte zbiorowości (rozumiane jako podmioty) w sferze ekonomicznej, politycznej, materialno–bytowej i w dziedzinie kultury” (Domański, 2004). Zmiany, jakie nastąpiły w ostatnim półwieczu w sferze pracy, własności, stylu życia i zachowań politycznych, doprowadziły do zanikania klas społecznych oraz do wynikających z nich podziałów społecznych. Krytycy teorii „śmierci klas” utrzymują jednak, że nadal istnieją klasy społeczne, a potwierdzają to ostatnie badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii.
Oto bowiem nie tylko istnieją (i mają się dobrze) trzy tradycyjne klasy, ale dodatkowo dochodzą do nich jeszcze nowe. Badania przeprowadzone wśród 160 000 Brytyjczyków ujawniły, że 6% z nich przynależy do elity społecznej. Ci, którzy znaleźli się na szczycie drabiny społecznej posiadają więcej niż 140 000 funtów oszczędności, rozległe kontakty społeczne oraz są absolwentami najlepszych uniwersytetów. Na dole drabiny społecznej wyłoniła się nowa kategoria społeczna tzw. prekariat. Są to osoby, które zatrudniane są w oparciu o tzw. elastyczne formy zatrudnienia (w Polsce do prekariuszy zaliczać można osoby pozostające na tzw. umowach śmieciowych). Brytyjski prekariat obejmuje 15% społeczeństwa, zarabia średnio 8 000 funtów netto, a ich oszczędności nieprzekraczaną 800 funtów. Jedna na trzydzieści osób posiada dyplom uniwersytecki. Widać zatem wyraźny podział społeczeństwa brytyjskiego od ludzi bardzo zamożnych, cieszących się przywilejami do osób, które posiadają niski kapitał ekonomiczny, społeczny i kulturowy. Autorzy badań zaobserwowali również, iż tradycyjna klasa robotnicza, tak silna dawniej w Wielkiej Brytanii, obejmuje obecnie około 14% społeczeństwa i traci obecnie na społecznym znaczeniu. Największą klasą społeczną jest klasa średnia, której zarobki wynoszą w granicach 47 000 funtów rocznie. Według wielu koncepcji socjologicznych, to właśnie silna klasa średnia, odpowiedzialna jest za utrzymanie stabilności gospodarczej i demokratycznej systemu.
Badania pozwoliły na wyłonienie jeszcze dwóch nowych klasy społecznych. Pierwsza z nich to „robotnicy usługowi”, do której należą głównie ludzie młodzi oraz mniejszości etniczne, nad nimi w strukturze społecznej, znajdują się „wykwalifikowani robotnicy” . Te dwie grupy wskazują na znaczną fragmentaryzację istniejących klas społecznych, szczególnie klasy robotniczej.
Na podstawie przeprowadzonych badań, brytyjscy naukowcy profesor Mike Savage z London School of Economics and Political Science (LSE), wraz z profesor Fiona Devine, z University of Manchester, wyróżli następujące klasy społeczne w społeczeństwie brytyjskim:
– Elita, czyli najbardziej uprzywilejowana z klas, cechująca się wysokim kapitałem ekonomicznym, kulturowym oraz społecznym;
– Utrwalona klasa średnia , cechująca się również wysokim kapitałem ekonomicznym, społecznym i kulturowym, jednak nie będąca elitą, ludzie zaangażowani kulturowo oraz towarzysko;
– Techniczna klasa średnia – nowa, mała klasa, z wysokim kapitałem ekonomicznym, jednak mniejszym zaangażowaniem kulturowym; charakteryzuje się mniejszymi relacjami towarzyskimi;
-Nowi wykwalifikowani robotnicy – posiadają średnie dochody, jednak mają wyższy kapitał społeczny i kulturowy, najczęściej są to młodzi i aktywni ludzie;
– Wyłaniający się robotnicy usługowi – nowa klasa społeczna z niskimi dochodami, ale z wysokim potencjałem kapitału kulturowego. Są to młodzi ludzie, najczęściej zamieszkujący w miastach;
– Tradycyjna klasa robotnicza – niski kapitał ekonomiczny, społeczny kulturowy, jednak nie doświadczają biedy i ubóstwa
– Prekariat – najbardziej nieuprzywilejowana grupa społeczna, z niskimi dochodami oraz wszystkimi trzema kapitałami.
Bibliografia:
H. Domański, Struktura społeczna, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004.
D. Johnson, Britain now has 7 social classes – and working class is a dwindling breed, The Independent, 3.04.2013.
