W ramach nowego podziału, Senat powinien być zobligowany do dostosowywania do standardów zapisanych w Konstytucji wszystkich obowiązujących i nowo tworzonych aktów prawnych w Polsce.
Jeżeli przyjąć założenie, że Senat RP jest „izbą zadumy i refleksji”, to likwidacja Izby Wyższej działającej w obecnym kształcie wydaje się bardzo sensowna. Jeżeli jednak Senat RP miałby pełnić dużo bardziej konstruktywną rolę w procesie legislacyjnym – warto zastanowić się, w jaki sposób do tego doprowadzić.
Można wprowadzić reformę procesu legislacyjnego, która powinna być urzeczywistniana na bazie zapisów Konstytucji, określających w precyzyjny i jednoznaczny sposób zasady oraz zakres odpowiedzialności osób i instytucji biorących udział w procesie tworzenia lub dostosowywania do nowych wymogów funkcjonujących aktów prawnych.
W ramach nowego procesu legislacyjnego powinno dojść do podziału kompetencji między oboma izbami Parlamentu, w ramach którego Sejm powinien być konstytucyjnie zobowiązany do tworzenia i oceny aktów prawnych opracowywanych przez organy do tego uprawnione (tzn. posiadające prawo do inicjatywy ustawodawczej). Natomiast Senat powinien być konstytucyjnie odpowiedzialny za dbanie o najwyższą jakość stanowionego i obowiązującego w Polsce prawa.
W ramach nowego podziału, Senat powinien być zobligowany do dostosowywania do standardów zapisanych w Konstytucji wszystkich obowiązujących i nowo tworzonych aktów prawnych w Polsce, tzn.:
- dbania o prostotę, przejrzystość, jednoznaczność, spójność, kompleksowość, kompletność, jednolitość i wysoką skuteczność wszystkich obowiązujących oraz nowo uchwalanych aktów prawnych,
- zmniejszenia ilości, uproszczenia oraz uzyskania pełnej przejrzystości i jednoznaczności obowiązujących i nowo tworzonych procedur administracyjnych oraz skrócenia czasu niezbędnego do ich wypełniania,
- dostosowania istniejących i nowo tworzonych aktów prawnych do obecnie istniejących i nowo tworzonych możliwości technologicznych, np. poprzez stworzenie Ogólnopolskiego Rejestru Pełnomocnictw, który umożliwiałby złożenie jednego pełnomocnictwa zastępującego funkcjonowanie różnego rodzaju pełnomocnictw obecnie wymaganych w kontaktach z jednostkami administracji publicznej,
- oraz tworzenia i przedstawiania Sejmowi RP propozycji aktów prawnych dotyczących:
– ograniczenia biurokracji,
– zakończenia dublowania kompetencji różnego rodzaju instytucji państwowych (np. agencji rządowych),
– tworzenia możliwości ścisłej i synergicznej współpracy pomiędzy instytucjami administracji publicznej.
Jak powinien przebiegać nowy proces legislacyjny w Senacie RP?
Marszałek lub członkowie Prezydium Senatu powinni posiadać konstytucyjne uprawnienia do wyznaczania lub przydzielania senatorom aktów prawnych przewidzianych do opracowywania lub dostosowywania do obowiązujących w Izbie Wyższej standardów nowego procesu legislacyjnego. Każdy senator powinien posiadać konstytucyjne prawo odmowy prac nad konkretnym aktem prawnym z powodów światopoglądowych. Oddelegowany do prac nad konkretnym aktem prawnym senator wraz z uprawnionymi pracownikami Biura Legislacyjnego Senatu oraz ekspertami przy nim akredytowanymi, tworzyliby Senacką Komisję Legislacyjną.
Po zakończeniu tych prac, Wyższa Izba Parlamentu będzie mogła poddać dostosowywany lub tworzony od podstaw akt prawny pod głosowanie w celu:
- ewentualnego przesłania go do akceptacji Sejmu RP,
- ewentualnego przesłania go do dalszych prac legislacyjnych w Sejmie RP (z uzasadnionym na piśmie wnioskiem do Marszałka Sejmu w sprawie usunięcia procedowanego aktu ze zbioru obowiązujących przepisów prawnych jako aktu zbędnego),
- ewentualnego odesłania niedopracowanego aktu prawnego do ponownych prac dostosowawczych (prowadzonych w ramach Izby Wyższej).
Senat dokonywałby głosowania podsumowującego zakończenie prac nad projektem dostosowywanego lub nowo tworzonego aktu prawnego w oparciu o zasadę zwykłej lub bezwzględnej większości głosów, przy obecności połowy ustawowej liczby senatorów. W przypadku odesłania aktu prawnego do ponownych prac dostosowawczych w ramach Senatu, Senator i zespół, który wcześniej go opracowywał, powinien ponieść przewidziane w Konstytucji sankcje za złe wykonanie powierzonej pracy, a pracę nad dokumentem powinny być przekazane innemu senatorowi i innemu zespołowi specjalistów Biura Legislacyjnego Senatu. Sankcje Konstytucyjne powinny być również przewidziane dla różnego rodzaju sytuacji godzących w sprawność, skuteczność, prostotę, przejrzystość, jednoznaczność, spójność, kompleksowość, jednolitość i precyzyjność przeprowadzania senackiego procesu legislacyjnego (np. poprzez próby nieuzasadnionego przeciągania, sabotowania prac legislacyjnych lub niewykonywania danego zakresu prac w określonym konstytucyjnie czasie). Do oceny jakości prac prowadzonych w ramach nowego procesu legislacyjnego i nakładania sankcji konstytucyjnych powinien być uprawniony Trybunał Stanu, który winien je rozpatrywać w trybie pilnym na podstawie zgłoszeń Marszałka Senatu (np. w trybie pytań prawnych w sprawie zgodności dostosowywanego aktu prawnego z Konstytucją).
Jak powinien przebiegać nowy proces legislacyjny w Sejmie RP?
Pierwsze czytanie przesłanego przez Senat projektu dostosowanego aktu prawnego, powinno odbyć się na posiedzeniu właściwej przedmiotowo Komisji Parlamentarnej, w skład której wchodziliby posłowie i senatorzy oraz – jako eksperci – członkowie zespołów Biura Legislacyjnego Senatu (prowadzący prace nad dostosowaniem aktu prawnego w Izbie Wyższej) i Biura Legislacyjnego Sejmu (oddelegowani do prac nad dostosowaniem aktu prawnego w Izbie Niższej). Realizacja powyższej propozycji pozwoli na wyjaśnienie podczas pierwszego czytania Komisji Parlamentarnej wszelkich zagadnień dotyczących procedowanego aktu prawnego oraz pozwoli na uniknięcie sytuacji, w której dochodziłoby do wielokrotnego przesyłania i procedowania go w ramach obu izb Parlamentu.
Po dyskusji i ewentualnym przygotowaniu poprawek w ramach Komisji Parlamentarnej, następowałoby drugie sejmowe czytanie, tzn. przedstawienie Sejmowi RP przez posłów biorących udział w pracach właściwej przedmiotowo Komisji Parlamentarnej sprawozdania z procedowania dostosowywanego aktu prawnego, a następnie przeprowadzanie nad nim debaty, umożliwiającej zgłaszanie ewentualnych poprawek i wniosków.
Podczas trzeciego czytania posłowie – członkowie właściwej przedmiotowo Komisji Parlamentarnej, powinni przedstawiać ewentualne dodatkowe sprawozdania, poprawki i wnioski, po których odbywałoby się końcowe głosowanie.
Jeżeli w trakcie trzech czytań sejmowych zostaną zaproponowane jakiekolwiek poprawki, posłowie powinni podjąć decyzję o przesłaniu dostosowywanego aktu prawnego do ponownych prac w Senacie (w celu ich przedyskutowania oraz wprowadzenia ostatecznych poprawek i ponownego powtórzenia procesu legislacyjnego). Jeżeli w trakcie czytań sejmowych nie zostaną zaproponowane żadne poprawki, posłowie powinni podjąć decyzję o przesłaniu projektu do podpisu Prezydenta RP lub, zgadzając się z uzasadnieniem wniosku senackiego, podjąć decyzję o usunięciu procedowanego aktu prawnego ze zbioru obowiązujących przepisów, jako aktu zbędnego.
Sejm dokonywałby głosowania podsumowującego zakończenie prac nad projektem dostosowywanego aktu prawnego w oparciu o zasadę zwykłej lub bezwzględnej większości głosów przy obecności połowy ustawowej liczby posłów. Oczywiście, propozycja nie powinna mieć zastosowania do aktów prawnych, których uchwalenie wymaga podczas głosowania większości kwalifikowanej (tzn. 2/3 lub 3/5).
Wszystkie nowo tworzone w Sejmie akty prawne (przed ich ostatecznym uchwaleniem w Izbie Niższej, tzn. po drugim czytaniu) powinny być rozpatrywane w Senacie w trybie „pilnym” (pod względem ich zgodności z wymogami senackiego procesu legislacyjnego).
Po przesłaniu projektu do podpisu Prezydenta, głowa państwa (tak, jak dotychczas) powinna mieć trzy możliwości postępowania. Proces legislacyjny dostosowywanego aktu prawnego powinien być zakończony wraz z podpisaniem projektu przez Prezydenta RP. Wówczas akt prawny powinien wejść w życie w ciągu 14 dni od jego ogłoszenia w Dzienniku Ustaw (o ile sam akt prawny nie zawiera innego terminu wejścia w życie).
Jeżeli odmowa podpisu przez Prezydenta procedowanego aktu prawnego będzie miała związek z przeprowadzanym w Parlamencie procesem dostosowawczym, zawetowany dokument powinien być przesłany do Senatu w celu wprowadzenia ostatecznych poprawek prezydenckich i ponownego powtórzenia całego procesu legislacyjnego. Jeżeli odmowa podpisu przez Prezydenta nie będzie miała żadnego związku z przeprowadzanym w Parlamencie procesem dostosowawczym, ponowne uchwalenie przez Sejm zawetowanego przez Prezydenta aktu prawnego powinno odbywać się jak dotychczas, tzn. poprzez jego ponowne głosowanie w Sejmie w oparciu o zasadę kwalifikowanej większości głosów (tzn. w obecność co najmniej 3/5 ustawowej liczby posłów).
Propozycje dodatkowe
Zreformowany proces legislacyjny powinien nakładać na Marszałka Izby Wyższej bezwzględny i niezwłoczny obowiązek pisemnego informowania Prezesa Rady Ministrów o wszelkiego typu aktach wykonawczych, które w trybie pilnym należy przygotować i przedstawić do akceptacji Parlamentu (w trybie niezwłocznego uzupełnienia dostosowywanych w ramach Senatu aktów prawnych).
Prezes Rady Ministrów powinien być konstytucyjnie zobowiązany do pełnego i niezwłocznego wykonania zaleceń Marszałka Senatu w w/w zakresie, a za wykonanie konkretnych prac powinien być odpowiedzialny właściwy przedmiotowo minister.
Zreformowany proces legislacyjny powinien przewidywać możliwość składania przez Marszałka Sejmu wniosków do Trybunału Stanu o nałożenie konstytucyjnych sankcji za odmowę, przedłużanie lub nie wykonywanie przez Premiera i członków Rady Ministrów zaleceń dotyczących realizacji nowego procesu legislacyjnego w konstytucyjnie określonym czasie (np. w trybie wniosków dotyczących rozstrzygania sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi organami państwa).
Konstytucja powinna nakładać na Trybunał Stanu obowiązek niezwłocznego rozpatrywania wszelkiego rodzaju wniosków składanych przez Marszałka Senatu dotyczących funkcjonowania nowego procesu legislacyjnego.
Sejm RP w ramach nowego procesu legislacyjnego powinien być konstytucyjnie zobowiązany do przygotowywania i uchwalania wyłącznie projektów ustaw, posiadających komplet przewidzianych dla nich aktów wykonawczych.
P.S. Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do dyskusji z autorem na stronie: https://www.facebook.com/piotr.bernacki.18
