Walcząc kulturą: Rosyjska siatka wpływów w Polsce

Rosja nie szerzy w Polsce swoich wartości bezpośrednio. Zamiast tego, wykorzystuje głównie polityczne oświadczenia dla osiągnięcia własnych celów geopolitycznych i gospodarczych. Wartości są w tym przypadku jedynie narzędziem do owych celów i są wplatane w polityczne przekazy, idee czy informacje.

Głównymi kanałami szerzenia rosyjskich wpływów są organizacje (jak np. Europejskie Centrum Analiz Geopolitycznych Mateusza Piskorskiego), które bezpośrednio lub pośrednio rozpowszechniają prorosyjskie oświadczenia. Najważniejsze podziały, które Rosja wykorzystuje dla swoich korzyści, to historyczne animozje między Polską, Ukrainą i Litwą. Głównym narzędziem stosowanym w Polsce są krótkie informacje – memy, czy komentarze z prostymi oświadczeniami¹.

Głównym zagrożeniem jest wzrost na znaczeniu wpływów rosyjskich w Polsce w efekcie społecznych obaw, problemów na tle historycznym i narodowych animozji. Choć obecność wartości konserwatywnych nie jest dowodem na to, iż Rosja wywiera wpływ na Polskę, jednak zjawisko to może zostać wykorzystane przez Kreml do osiągnięcia własnych celów politycznych. Ogólnie rzecz biorąc, wszystkie organizacje o charakterze nacjonalistycznym (także z lewej strony spektrum politycznego) są potencjalnie narażone na rosyjskie wartości poprzez tworzenie i nasilanie międzynarodowych konfliktów między Polską a innymi krajami – bez rozróżnienia na to, czy dzieje się tak celowo, czy też nie. Prawdziwym zagrożeniem są instytucje, w których pojawiają się Mateusz Piskorski i Bartosz Bekier. Są oni bowiem bezpośrednio związani z Rosją – poprzez znajomości i interesy – i sprzyjają rozwiązaniom z użyciem siły (np. w postaci wolontaryjnych patroli)².

Rosja usiłuje wykorzystać ruchy nacjonalistyczne by nastawić polskie społeczeństwo przeciw Ukrainie i Litwie. Istnieją dwie główne drogi do osiągnięcia tego celu: 1) „kremlowska propaganda”, szerzona przez Piskorskiego i jego sprzymierzeńców, oraz 2) rosyjski PR skierowany w Polsce przeciw wrogom Kremla (NATO, UE, itp.). Treści te są także rozpowszechniane przez ruchy narodowe, wpływowych intelektualistów i dziennikarzy. Ostatnio ruchy narodowe skupiają się głównie na tematyce Ukrainy, Litwy i imigrantów, podczas gdy jeszcze 3-4 lata temu ich uwaga skierowana była głównie na zwalczanie ruchów lewicowych i społeczności LGBT. Rosja wykorzystuje te spory jako okazję do wywierania wpływu na debaty rozgrywające się w polskim społeczeństwie.

Istnieją dwie grupy, które przyczyniają się do rozpowszechniania nieliberalnych wartości rosyjskich: 1) grupa składająca się z podmiotów zależnych bezpośrednio od Rosji, reprezentujących punkt widzenia Kremla, członkowie których kultywują wartości powiązane z np. Eurazjatycką koncepcją Dugina czy autorytarną polityką Władimira Putina. Ich docelowa publiczność jest stosunkowo niewielka grupa, zaś same są traktowane jako podmioty polityczne i instytucjonalne o niewielkim znaczeniu. Są one jednak niebezpieczne przez wzgląd na dziennikarzy i inne wpływowe osoby, które konsekwentnie zapraszają ich przedstawicieli do udziału w konferencjach i programach telewizyjnych/radiowych w celu wyrażania opinii na różne tematy. Istnieje także 2) grupa, która składa się z nieświadomych zwolenników, którzy przywykli do rosyjskiej propagandy. Najlepszym przykładem jest ksiądz Tadeusz Isakowicz-Zalewski – zwolennik kwestii upamiętniania Polaków zamordowanych na Wołyniu przez OUN i UPA na Ukrainie.

Ogólnie rzecz biorąc, Rosja w dalszym ciągu traktowana jest w Polsce jako potencjalne zagrożenie. Niechęć wobec Rosji istnieje w społeczeństwie od ponad czterystu lat. Obecnie, zagrożenie to może mieć charakter nie tylko militarny, ale także polityczny i gospodarczy, gdyż Rosja skupia się na odzyskiwaniu dawnej strefy wpływów w regionie.

Media

Rozpowszechnianie rosyjskich wartości w Polsce jest złożonym i wielowarstwowym procesem. Na skutek zaszłości historycznych i ponad 40 lat socjalizmu w kraju, Polacy przejawiają silny opór wobec jawnej propagandy rosyjskiej. Np. Radio Sputnik ma w Polsce jedynie 0,01% odbiorców³, zaś odwoływanie się do tego medium w mainstreamie medialnym jest uważane za nonsens. Dlatego też naważniejszym zadaniem Kremla jest kształtowanie opinii publicznej w sposób subtelny.

Przykładem pośredniego wpływu Rosji jest choćby konferencja OSCE w Warszawie, która miała miejsce we wrześniu 2014 roku, kiedy to odbyła się dyskusja na temat praw człowieka na Ukrainie po Euromajdanie⁴ – eksperci, którzy wzięli udział w debacie nie byli jednak bezstronni⁵. W trakcie spotkania „eksperci” próbowali udowodnić, że rząd w Kijowie nie zauważał podstawowych praw człowieka, co było niszczące dla Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego i Rosjan w ogóle. Innym przykładem jest Międzynarodowy Festiwal Anny German⁶. Przewodniczącą Ligi Kobiet Polskich jest Aldona Michalak, blisko związana ze Stowarzyszeniem Współpracy Polska-Rosja. W ramach festiwalowego Komitetu Honorowego, udział w wydarzeniu wzięły żony ambasadorów Federacji Rosyjskiej, Uzbekistanu, Białorusi i Kazahstanu, wiceministra Janusza Piechocińskiego oraz burmistrzów sześciu polskich miast.

Ogólnie rzecz biorąc, wydarzenia te stanowią narzędzia mające ukazać Rosję w oczach Polaków jako bardziej przyjazną, choć dzieje się to z ograniczonym sukcesem. Alarmujący jest fakt, iż polscy politycy i przedstawiciele lokalnych samorządów pozwalają Rosji na uczestniczenie w organizacji podobnych wydarzeń.

Wśród prorosyjskich mediów nie ma jasnego podziału na media jawnie szerzące rosyjskie wartości a tymi, które czynią to pośrednio lub nieświadomie (tzw. „pożyteczni idioci”). Jednak jedynie niewielka grupa ludzi ufa mediom masowym o jawnie rosyjskim pochodzeniu.

Poniższa tabela jest częściowym alfabetycznym zestawieniem mediów, które rozpowszechniają rosyjskie treści.

Tabela 1. Kluczowe prorosyjskie media w Polsce

Kwestie prorosyjskie

Paradoksalnie, ludzie którzy są obecnie zaangażowani w szerzenie wartości rosyjskich wywodzą się zarówno z lewicy, jak i prawicy. W Polsce nie ma prawdziwie „prorosyjskiej” partii – nie licząc Zmiany, tzw. „parti politycznej”, która jednak nigdy nie została oficjalnie zarejestrowana. Bardziej zasadne jest mówienie o systemie rozpowszechniania informacji, w którym grupy odbiorców otrzymują specjalnie przygotowane treści.

W mediach prorosyjskich i zorientowanych na Rosję istnieją trzy główne obsary tematyczne. 1) Historyczne antagonizmy: najlepszym przykładem są dwa fanpage’ – Wileńska Republika Ludowa/Виленская Народная Республика²⁵, oraz Lwowska Republika Ludowa/Львовская Народная Республика²⁶. Ich celem jest prowokowanie Polski przeciw Litwie i Ukrainie, a przy okazji także mniejszościom narodowym²⁷. 2) Oświadczenia używane przez ruchy narodowe: ruchy te sprzeciwiają się elitom politycznym oraz systemowi kapitalistycznemu. Są przeciwnikami NATO i krytykuję UE oraz Stany Zjednoczone. Organizacje te posługują się skrajnie patriotyczną retoryką skupiającą się głównie na kwestiach historycznych. Z tego powodu są podatne na używanie retoryki szerzonej w oświadczeniach rosysjkich w zakresie walki z Trzecią Rzeszą i faszyzmem. Ten rodzaj narracji jest wykorzystywany przez Kreml do opisywania obecnej sytuacji na Ukrainie. Członkowie tych instytucji są skłonni do protestowania przeciw polskiemu zaangażowaniu na Ukrainie. 3) Podważanie zasadności polskiego zaangażowania na Wschodzie i pokazywanie odmiennego wizerunku Rosji i rosyjskiej polityki: w ten sposób wzmacniany jest wizerunek Rosji za sprawą dziennikarzy i organizacji zorientowanych na Rosję. Stwierdzenia tego typu dominują na pewnego rodzaju portalach²⁸ czy w wywiadach z powszechnie poważanymi osobistościami²⁹.

Ogólnie rzecz biorąc, występowanie bezpośrednich cytatów z mediów rosyjskich jest ograniczone. Należy podkreślić, że organizacje bezpośrednio związane z Rosją śledzą rosyjskie media zorientowane na Kreml i usiłują rozpowszechniać identyczne oświadczenia. Stwierdzenia o charakterze prorodzinnym, pro-life, antyaborcyjnym, antyfeministycznym i anty-LGBT można znaleźć w ruchach narodowych i mediach z nimi związanych. Inne media zorientowane na Rosję nie skupiają się na stwierdzeniach tego typu. Political Capital Institute przeprowadził wywiady z anonimowymi źródłami: dziennikarzem, ekspertem ds. ruchów prawicowych, byłym pracownikiem bezpieczeństwa, aktywistą LGBTQ, lewicowym politykiem i badaczem akademickim.

Jeden z rozmówców podkreślił siłę i charakter wpływów Kremla:

„Rosja usiłuje forsować swoje interesy w Polsce. Wykorzysta wszystkie możliwości by osiągnąć swój cel. Ideologia, wartości i grupy interesów… jeśli to tylko możliwe, wykorzystają je”.

Zasięg publiczności

Grupy wspierane przez Rosję opierają swoje wpływy na konfliktach i antagonizmach istniejących wewnątrz polskiego społeczeństwa. Grupą najbardziej narażoną na wartości prorosyjskie są młodzi patrioci, którymi można łatwo manipulować. Jednak liczba lajków na stronach na Facebooku związanych ze stronami w Rosji nie jest wysoka³⁰. Liczba lajków na stronach ruchów narodowych i powiązanych mediów jest wyższa³¹.

Instytucje

Instytucje obejmują różne podmioty wywodzące się z różnych środowisk społecznych, gospodarczych i kulturowych. Istnieją podmioty założone przez członków dawnej polskiej partii komunistycznej, skrajnie prawicowych nacjonalistów, organizacji chrześcijańskich itp. Występują dwa główne rodzaje organizacji i osób w siatce prorosyjskiej w Polsce: 1) bezpośrednio szerzące wartości rosyjskie, wspierają politykę rosyjską, śledzą rosyjskie oświadczenia i czasem wykorzystują rosyjskie symbole; 2) pośrednio, nieoficjalnie wspierające politykę Putina. Poniższa ilustracja (Ilustracja 1) przedstawia zasięg obu sieci powiązań.

Ilustracja 1. Bezpośrednie i pośrednie wpływy Kremla w polskiej sieci organizacji

Instytucje w bezpośredniej strefie wpływów rosyjskich

Organizacje, które szerzą wartości i oświadczenia rosyjskie w sposób bezpośredni są powiązane z Mateuszem Piskorskim, liderem otwarcie prorosyjskiej partii politycznej Zmiana, która nie zostałą oficjalnie zarejestrowana. Rola Piskorskiego jest niezaprzeczalna – w maju 2016 roku polski kontrwywiad aresztował go i obecnie jest on zatrzymany pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Rosji³².

Najważniejszą organizacjąw tym obszarze jest Europejskie Centrum Analiz Geopolitycznych (ECAG) – think tank współpracujący na kanwie ideologicznej z partią Zmiana i Komitetem Ukraińskim. Piskorski jest wiceszefem ECAG i portalu geopolityka.org³³. Regularnie uczestniczył jako „obserwator” w wyborach na terenie byłego Związku Radzieckiego i Europy Środkowo-Wschodniej, gdzie odbywała się działalność oficjalnego monitoringu rosyjskiego. Jest także liderem Zmiany³⁴ i szefem Fundacji Międzynarodowy Instytut Nowych Państw (FMINP)³⁵. Szef Komitetu Ukraińskiego³⁶, Tomasz Jankowski jest sekretarzem partii³⁷, w przeszłości zaś współpracował z Piskorskim, gdy ten był rzecznikiem Samoobrony. Oświadczenia tych instytucji mają zbieżną treść: przedstawiają antyzachodnią retorykę i nie zgadzają się z demokratycznym ustrojem oraz zasadami liberalizmu. Traktują kolorowe rewolucje jako zagrożenie dla statusu quo i oficjalnych władz. Redaktorzy portalu geopolityka.org są regularnie proszeni o komentarze przez pravda.ru³⁸, „Golosrossii”³⁹ czy „Russia Today”⁴⁰. W Polsce są jednak podmiotami o marginalnym znaczeniu.

Zmiana utrzymuje, że przez ostatnich 26 lat Polska stanowiła „półkolonialny rynek zbytu dla zachodniej produkcji i rezerwuar taniej siły roboczej dla zachodnich korporacji”⁴¹. Partia skupia się na odzyskiwaniu niezależności ojczyzny, „prawdziwej” polskiej raison d’état i pokojowej koegzystencji.

Obóz Wielkiej Polski (OWP) to stowarzyszenie utworzone w 2003 roku. Nazwa i ideologia odwołują się do organizacji z czasów międzywojenncyh o tej samej nazwie. Sami członkowie określają się jako „trzecia pozycja”, usiłują stwarzać pozory reprezentowania całego narodu. Głównym celem ponownego utworzenia OWP było „zjednoczenie rozbitego Ruchu Narodowego” i „uzyskania należnego Polsce miejsca wśród państw Europy”⁴². Dawid Hudziec, jeden z członków organizacji, jest redaktorem i dziennikarzem polskojęzycznego portalu związanego z Novorossiya Today News Agency⁴³.

Euroazjatycki Związek Młodzieży (EZM) to najmniej znana prorosyjska organizacja w Polsce. Nie posiada oficjalnej strony internetowej. Jest członkiem Euroazjatyckiego Związku Młodzieży (Евразийский союз молодёжи)⁴⁴ – rosyjskiej organizacji utworzonej w 2005 roku, będącej członkiem Międzynarodowego Ruchu Euroazjatyckiego (Международное Евразийское Движение)⁴⁵. Stowarzyszenie zostało utworzone po Pomarańczowej Rewolucji na Ukrainie. Jego celem jest odbudowa potęgi Imperium Rosyjskiego pod względem politycznym i ideologicznym, w oparciu o wartości konserwatywne. W zakresie ideologicznym, ugrupowanie kultywuje zasady neoeurazjatyzmu, narodowego bolszewizmu i filozofii Heideggera.

Falanga, ultranarodowa organizacja powiązana z Global Revolutionary Alliance, dąży do utworzenia nowego systemu wartości na drodze zmian rewolucyjnych. Nacjonalizm jest istotny w doktrynie Falangi. Organizacja postuluje integrację z „Eurazją (…) jako doskonały obszar dla wspólnych interesów, poprzez które środek grawitacji światowej geopolityki powróci do starych ziem Europy i Azji, odrywając głowę atlantyckiemu imperium amerykańskiemu”. W zakresie ekonomii Falanga postuluje „narodowy kapitalizm”, czyli system „utworzony współcześnie w Chinach i Rosjii Putina”. Bartosz Bekier, lider Falangi, jest także wiceszefem Zmiany. Michał Prokopowicz, wiceszef Falangi, był regionalnym koordynatorem Zmiany i ekspertem partii ds. bezpieczeństwa.

Stowarzyszenie Współpracy Polska–Wschód skupia się na kwestiach kulturowych i społecznych. Podmioty należące do tego ugrupowania są związane z Ambasadą Rosji w Polsce. U podstaw tej grupy znajdują się dwa stowarzyszenia: Stowarzyszenie Współpracy Polska–Wschód oraz Stowarzyszenie Współpracy Polska–Rosja⁴⁶, które jest z kolei blisko związane z Ligą Kobiet Polskich⁴⁷. Podmioty te dążą do utrzymywania dobrych relacji z Rosją i są zaangażowane w wybielanie wizerunku Kremla. Obie organizacje są związane z Rosyjskim Ośrodkiem Nauki i Kultury w Warszawie⁴⁸, który jest częścią Rosyjskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Ponadto, podmioty te blisko współpracują ze sobą nawzajem⁴⁹ oraz z ECAG, Zmianą, a także z Euroazjatyckim Związkiem Młodzieży⁵⁰.

Kolejną istotną postacią o prorosyjskich inklinacjach politycznych jest europoseł Janusz Korwin-Mikke, były lider ultrakonserwatywnej partii Kongres Nowej Prawicy, która cieszyła się szczególną popularnością wśród młodzieży, zyskując 7,15% głosów i w efekcie 4 miejsca w Parlamencie Europejskim⁵¹. W styczniu 2015 roku, Janusz Korwin-Mikke utworzył nową formację o nazwie Koalicja Odnowy Rzeczypospolitej Wolność i Nadzieja KORWiN – prawicowo-libertariańską partię eurosceptyczną. Sam Korwin-Mikke często wygłasza liczne kontrowersyjne poglądy o charze tradycjonalistycznym: kobiety nie powinny mieć praw wyborczych, są mniej inteligentne itp.⁵²

W wywiadzie dla rosyjskich „RIA Novosti”, Korwin-Mikke określił aneksję Krymu mianem „zupełnie naturalnej”⁵³. Nie jest zatem zaskoczeniem, że media związane z Kremlem często cytują jego wypowiedzi, a także, iż został on zaproszony do udziału w konferencji “Rosja, Ukraina, Noworosja: Globalne problemy i wyzwania” (choć ostatecznie nie wziął w niej udziału) zorganizowanej 20. sierpnia 2014 roku, której gościem specjalnym był sankcjonowany przez Stany Zjednoczone Sergiej Głazjew, bliski doradca Władimira Putina.

W jednym z jego ostatnich oświadczeń, Korwin-Mikke potępił umowę stowarzyszeniową Ukrainy z UE i stwierdził, iż jej jedynym celem jest sprowokowanie Rosji. Dodał również, iż Ukraina potrzebuje dyktatora podobnego Augusto Pinochetowi czy Deng Xiaopingowi, który byłby w stanie rozwiązać problemy tego kraju. Ponadto, stwierdził, że Polska nie powinna interweniować w sprawie konfliktu na Ukrainie, gdyż „to nie [nasza] wojna”⁵⁴.

Instytucje w strefie pośrednich wpływów rosyjskich

Organizacje tego typu mają charakter antydemokratyczny, antysemicki i konserwatywny. Promują wartości pro-life i prorodzinne. Ich programy uwzględniają także sprzeciw wobec aborcji, feminizmu i LGBT. Jednak owe nieliberalne wartości przeważnie nie są efektem wpływów rosyjskich. W związku z ich konserwatywnym, antysemickim i antydemokratycznym programem, organizacje te mogą adaptować polityczne i gospodarcze informacje rosyjskie zakorzenione w modelu autorytarnym. Rozmówcy w przeprowadzonych przez Political Cpapital wywiadach jednogłośnie orzekli, że wpływy rosyjskie o łagodnym i wysoce pragmatycznym charakterze mogą być kultywowane na wiele sposobów:

„Rosjanie są wszędzie. Chcą mieć tak wielki wpływ na polską gospodarkę, jak to tylko możliwe. Tak, wykorzystują ruchy narodowe, jednak kto wie, może za dwa lata zaczną popierać lobby motocyklistów. Rosjanie robią to, co przyniesie im korzyści”.

Ekspert, z którym przeprowadziliśmy jeden z wywiadów, zauważył także słabość polskich ruchów narodowych, co może sprawić, że polska młodzież będzie podatna na fundamentalny tradycjonalizm wpierany przez Kreml w spoósb otwarty lub niejawny:

„Brakuje nam moralnych autorytetów. Młodzi ludzie muszą w coś wierzyć – wielu z nich wierzy w patriotyzm, co wykorzystują radykałowie”.

Ruch Narodowy (RN) to istotna partia polityczna utworzona w 2014 roku i oficjalnie zarejestrowana w 2015 roku. Poprzednio był to ruch społeczny powstały w 2012 przy okazji Marszu Niepodległości i składał się z Obozu Narodowo-Radykalnego (ONR), Młodzieży Wszechpolskiej i Uni Polityki Realnej (UPR). Po ogłoszeniu profilu politycznego i podjęciu decyzji o wystartowaniu w wyborach parlamentarnych razem z partią KUKIZ, ONR wystąpił z Ruchu Narodowego⁵⁵. Ideologiczną podstawą Ruchu Narodowego jest międzywojenna myśl narodowa „zakorzeniona w klasycznej szkole politycznej Romana Dmowskiego i jego następców, dostosowana do aktualnych problemów społecznych, gospodarczych i cywilizacyjnych”⁵⁶.

Młodzież Wszechpolska (MW) to organizacja utworzona na bazie akademickiego stowarzyszenia Romana Giertycha (szefa Ligi Polskich Rodzin, LPR) z 1989 roku. Deklaracja ideologiczna grupy opiera się o polski ruch narodowy.

Obóz Narodowo–Radykalny (ONR) samoidentyfikuje się jako ruch społeczny młodych ludzi, którzy za najważniejsze wartości uważają Boga, honor, ojczyznę, rodzinę, tradycję i przyjaźń. Nie jest to partia polityczna i nie wyraża chęci udziału w polityce partyjnej. Zamiast tego, proponuje „narodowy aktywizm”, który jest nadbudowywany wokół przygotowań do manifestacji patriotycznych, udzielania wsparcia weteranom, sierocińcom i ludziom w trudnej sytuacji materialnej. W zakresie bieżących kwestii politycznych, ONR wyraża sprzeciw wobec imigracji z krajów muzułmańskich – zamiast tego, chcą by polski rząd zaakceptował reparacje od byłego Związku Radzieckiego. ONR współpracuje także z innymi organizacjami narodowymi, a razem z Młodzieżą Wszechpolską organizuje Marsz Niepodległości.

Wymienione powyżej instytucje są podatne na prorosyjskie treści i dlatego mogą być wykorzystywane przez Kreml w szerzeniu nieliberalnych wartości.

Ludzie

Ogólnie rzecz biorąc, jedynie niewielka liczba osób bierze udział w wydarzeniach organizowanych przez grupę prorosyjskich podmiotów w strefie bezpośrednich wpływów rosyjskich. W tym przypadku, wydarzenia kulturalne, w ramach których politycy mają okazję spotkać się z rosyjskimi oficjelami, mogą być wykorzystywane przez Kreml by wywierać łagodny wpływ na polskie społeczeństwo poprzez wybielanie polityki rosyjskiej i odbijają echem rosyjskie oświadczenia w sposób pośredni. Jednak nie oznacza to, że wszelkie rosyjskie wydarzenia kulturalne i akademickie mają ukrytą agendę polityczną. W przypadku grupy pozostającej w strefie pośrednich wpływów rosyjskich (w tym: polskie organizacje narodowe, które w pewnym zakresie dzielą wartości kulturalne z Kremlem), liczba uczestników jest znacznie wyższa. Dla zilustrowania, w 2014 roku w Marszu Niepodległości wzięło udział około 70 tys. uczestników. W tabeli poniżej znajduje się lista kluczowych osób będących przekaźnikami bezpośrednich i pośrednich wpływów rosyjskich

Tabela 2. Kluczowi Polacy szerzący bezpośrednie i pośrednie wpływy rosyjskie

Oprócz tego, istnieje jeszcze jedna wpływowa grupa: inteligencja, czy też ludzie, którzy kształtują opinię publiczną. Jednym z przykładów jest Stanisław Bieleń, profesor na Wydziale Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Jego wypowiedzi wiernie podążają za rosyjską propagandą, a jego opinie są często cytowane w prorosyjskich mediach⁵⁷. Podobne funkcję pełni Bogusław Paź, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, którego opinie dotyczące Ukrainy i Ukraińców są spójne z oświadczeniami rosyjskimi⁵⁸.

Sposoby współpracy między krajowymi i zagranicznymi prorosyjskimi interesariuszami zależą od rodzaju wydarzenia. Na przykład, w dyskusji „Prawa człowieka na Ukrainie po Euromajdanie” udział wzięło kilku rosyjskich przedstawicieli, którzy w pewnych przypadkach określali się mianem „ukraińskich opozycjonistów”.

Przedstawiciele węgierskiej partii Jobbik⁵⁹ biorą udział w Marszu Niepodległości co roku. We wrześniu 2015 roku, wicepremier Krymu przybył do Warszawy by wziąć udział w spotkaniu Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka jako członek niezależnej organizacji „Ludność rosyjska na Krymie”⁶⁰.

Najbardziej niebezpieczne powiązania to bezpośrednie związki militarne pomiędzy niektórymi organizacjami. OWP rekrutowało ludzi do udziału w II edycji Slavonic Patriotic Camp (Słowiański Obóz Patriotyczny) w Moskwie w 2013 roku⁶¹, w ramach którego uczestnicy brali udział w ćwiczeniach wojskowych. Ponadto, uczniowie jednego z polskich liceów wzięli udział w wycieczce na Krym⁶², co było nagrodą za wygraną w konkursie z języka rosyjskiego.

Inne przykłady uwzględniają zaproszenie Mateusza Piskorskiego, Konrada Rękasa i Bartosza Bekiera przez Nev Rus Coordination Centre do udziału w konferencji pt. „Rosja, Ukraina i Noworosja: Globalne problemy i wyzwania”⁶³ zorganizowanej na Krymie. Dugin był jednym z mówców.

Kolejną osobą, którą należy uwzględnić w tym zestawieniu, jest wspomniany już Janusz Korwin-Mikke – europoseł, który w swoich wypowiedziach często gloryfikuje Władimira Putina i jego imperialistyczną politykę w kontekście polskiego bezpieczeństwa⁶⁴. Odbył on także podróż na Krym⁶⁵, w trakcie której oświadczył, że Polska nie powinna się angażować w wojnę na Ukrainie⁶⁶. Korwin-Mikke jest na polskiej scenie politycznej postacią marginalną (pomimo bycia europosłem), jednak w związku z jego prorosyjskimi wypowiedziami jest często pokazywany w rosyjskich mediach⁶⁷.

Wydarzenia

Najważniejsze wydarzenia organizowane przez sieć prorosyjską w Polsce to pochody i protesty przeciw UE, NATO, Stanom Zjednoczonym i liberalizmowi. Organizowane są także wydarzenia skierowane przeciw grupom i wypowiedziom proukraińskim. Ponadto, organizacje skupione wokół Mateusza Piskorskiego organizują liczne pochody⁶⁸, protesty⁶⁹, debaty⁷⁰ i konferencje.

Organizacje narodowe skupiają się na pochodach i protestach lub biorą udział w pracach społecznych. Na przykład, w październiku zorganizowano około dziesięć marszów przeciw imigrantom. Patriotyzm, antykomunizm i odrzucenie lewicy politycznej i jej wartości są kluczowe. Najważniejszym wydarzeniem o charakterze narodowym jest wspomnnamy Marsz Niepodległości⁷¹ – prorosyjski i zdecydowanie nastawiony na Rosję, podkreśla jednak jeden z czynników wypychających, który może wykorzystywać pośrednia strefa rosyjskich wpływów. Wydarzenie to jednoczy skrajnie prawicowe organizacje. Z punktu widzenia Kremla jest to okazja by pokazać jak wielu ludzi nie akceptuje polskiej polityki zagranicznej, są przeciwnikami elito i popierają konserwatyzm. Niemniej jednak, liczba podmiotów sprzeciwiających się Marszowi Niepodległości jest imponująca⁷². Pomimo tego, rokrocznie, w trakcie marszu ulice są wypełnione antydemokratycznymi, antyliberalnymi i antyelitystycznymi sloganami.

Marsz Niepodległości demonstruje zdolnośc politycznej prawicy do protestu i jednoczy pofragmentowaną scenę ruchów narodowych. Co roku, począwszy od roku 2010, liczba ludzi biorących udział w wydarzeniu rośnie.

Siatka powiązań

Siatka prorosyjskich organizacji w Polsce ma charakter dynamiczny. By zrozumieć siatkę prorosyjską w Polsce należy zidentyfikować związki danych organizacji i poszczególnych osób. W przypadku grupy należącej do bezpośredniej strefy wpływów rosyjskich, ci sami ludzie pojawiąją się w wielu różnych podmiotach. Raz są przedtawicielami partii, kiedy indziej członkami Komitetu Ukraińskiego lub ekspertami ds. stosunków międzynarodowych w ECAG.

W przypadku podmiotów o charakterze narodowym, które współpracują i konkurują ze sobą, model jest już inny: relacje te są oparte na zwiąckach między samymi organizacjami, a relacje poszczególnych osób są drugorzędne. Organizacje, które zostały opisane powyżej jako te, które mają bezpośrednie związki z Rosją, mogą być traktowane jako nieoficjalni przedstawiciele Rosji. Kluczowym podmiotem w relacjach z Rosją jest jednak niewątpliwie ruch Eurazjatycki Aleksandra Dugina, który winien być postrzegany jako taki na podstawie ideologii samego ruchu.

Niniejszy artykuł jest fragmentem obszernego raportu Political Capital Institute pt. „Weaponization of Culture: Kremlin’s traditional agenda and the export of values to Central Europe” opublikowanego w sierpniu 2016 roku.

Z angielskiego przełożyła Olga Łabendowicz

1Zob. http://demotywatory.pl/4567482/Teraz-juz-wiesz

2Zob. http://xportal.pl/?p=21938